عملکرد دستگاه قضایی در کاهش جرایم
با گذشت قرون متمادی از برخوردهای قهری با جرایم و حصول کمترین نتیجه از اعمال مجازات صرف برای مجرمان، کارشناسان علوم اجتماعی به این نتیجه رسیدند که علاج واقعه را باید قبل از وقوع اندیشید. هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای توسعه یافته موضوع پیشگیری از وقوع جرم و نیز فاصله گرفتن از برخوردهای قهری صرف، به یک اصل بدل شده و همواره مورد توجه دولتمردان بوده است به تبع این امر، تنظیم‌کنندگان قانون اساسی نیز بر این موضوع گرایش و تأکید ویژه داشته‌‌اند و از این رو موضوع «پیشگیری از وقوع جرم» را که یک مقوله اجتماعی است - طی بند 5 اصل 156 قانون اساسی- در حوزه وظایف قوه قضائیه قرار داده‌اند.
مقدمه:
با گذشت قرون متمادی از برخوردهای قهری با جرایم و حصول کمترین نتیجه از اعمال مجازات صرف برای مجرمان، کارشناسان علوم اجتماعی به این نتیجه رسیدند که علاج واقعه را باید قبل از وقوع اندیشید.
هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای توسعه یافته موضوع پیشگیری از وقوع جرم و نیز فاصله گرفتن از برخوردهای قهری صرف، به یک اصل بدل شده و همواره مورد توجه دولتمردان بوده است به تبع این امر، تنظیم‌کنندگان قانون اساسی نیز بر این موضوع گرایش و تأکید ویژه داشته‌‌اند و از این رو موضوع «پیشگیری از وقوع جرم» را که یک مقوله اجتماعی است - طی بند 5 اصل 156 قانون اساسی- در حوزه وظایف قوه قضائیه قرار داده‌اند.
بستر سازی برای کاهش ارتکاب جرم، ساماندهی اقشار آسیب‌پذیر نظیر زنان و کودکان و بررسی مشکلات آنها در محاکم، توجه به معضلات اجتماعی و حل آنها در راستای کاهش آمار بزه و جرم و بررسی بسترهای جرم خیز و تلاش برای محو آنها همگی از جمله اقداماتی است که تحقق این بند از اصل 156 قانون اساسی را امکان پذیر می‌سازد.
اداره کل اجتماعی و فرهنگی قوه قضائیه هم‌اکنون عهده‌دار وظایف فوق بوده و با ایجاد سامانه‌های نظام‌مند در بخش‌های مختلف خود، سعی در تحقق این اهداف دارد.
در راستای نهادینه کردن هریک از اهداف اقدامات متعددی صورت گرفته که آنچه پیش رو دارید نگاهی اجمالی، تنها به بخشی از این اقدامات تلاش‌های انجام شده در اداره کل اجتماعی و فرهنگی قوه قضائیه است.
پیشینه
دستگاه قضایی از جمله نهادهایی است که بخش مهمی از وظایفش در حوزه‌های اجتماعی تعریف می شود، از این رو توجه به مقولات اجتماعی از قبیل بحران‌های موجود و در اقشار مختلف نظیر زنان، کودکان و نوجوانان و نیز یافتن راه‌حل‌هایی جهت مهار آنها همواره مورد تأکید ریاست محترم قوه قضائیه و مسؤولان عالی قضایی بوده است.
همچنین در این میان عنایت به موضوع «اطلاعرسانی» و استفاده از ظرفیت‌های دستگاه قضایی در این عرصه نیز مدنظر بوده و مورد توجه قرار داشته است. با نگاهی به پیشینه اداره کل اجتماعی و فرهنگی قوه قضائیه» تلاش‌های صورت گرفته در مسیر تحقق این اهداف شکل عینی‌تری به خود خواهد گرفت.
«معاونت اجتماعی و اطلاعرسانی قوه قضائیه» در اواخر سال 79، برای نیل به اهداف فوق‌الذکر و تحقق وظایفی که در قانون اساسی به آن اشاره و بر آن تأکید شده بود تشکیل شد. این معاونت در راستای اطلاعرسانی به موقع و شفاف و نیز توسعه ارتباط دو سویه و اثربخش درونی و بیرونی قوه قضائیه کار خود را آغاز کرد و در این راستا توفیقات مطلوبی حاصل نمود.
در سال 1382 و در راستای تغییرات تشکیلاتی قوه قضائیه با هدف کوچک‌سازی بدنه معاونت‌ها و بخش‌های ستادی و نیز در راستای تحقق هرچه بهتر بند 5 اصل 156 قانون اساسی که بر موضوع بخشی از فعالیت‌ها و کارکردهای ستادی معاونت اجتماعی و اطلاعرسانی حذف شد و عنوان آن به «معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم» تغییر یافت.
این معاونت در زمان فعالیت خود دارای 6 واحد سازمانی ذیل بود: «اداره کل حوزه معاونت، اداره کل اخبار و اطلاعرسانی، مرکز مطبوعات و انتشارات، اداره کل ارتباطات و مشارکتهای مدنی، دفتر مطالعات و بررسی‌های پیشگیری از وقوع جرم و دفتر امور ایثارگران»
در مهرماه سال 83 در جریان اصلاح ساختار تشکیلات قضایی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم به «اداره کل اجتماعی و فرهنگی و حفظ حقوق شهروندی» تغییر نام داد و پس از آن نیز در راستای بهینه‌سازی در انجام وظایف مربوط به دو حوزه «امور اجتماعی» و «حقوق شهروندی»، دفتر حقوق شهروندی از این اداره کل منفک و به طور مستقل به کار خود ادامه داد.
هم‌اکنون «اداره کل اجتماعی و فرهنگی قوه قضائیه» با طی مسیر پرنشیب و فراز به کارکردی ویژه در زمینه مسائل اجتماعی مربوط به دستگاه قضایی دست یافته است. این اداره کل هم‌اکنون در 2 حوزه اصلی «اداره زنان ...» و «اداره اجتماعی» درمسیر تحقق اهداف عالی مطرح شده از سوی ریاست محترم قوه قضائیه گام برمی‌دارد.
وظایف اداره کل امور اجتماعی و فرهنگی در یک نگاه
1-ایجاد بستر مناسب جهت برقراری ارتباط دستگاه قضایی با وزارتخانه‌ها، سازمانها، مؤسسات و نهادهای دولتی و سازمان‌های غیردولتی و مؤسسات اجتماعی و فرهگی بخش خصوصی در موضوعات اجتماعی و فرهنگی تأثیرگذار و در راستای کاهش آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی و پیشگیری از جرایم ناشی از آنها
2- برنامه‌ریزی در جهت برقراری ارتباط نخبگان و کارشناس علوم اجتماعی با قوه قضائیه در موضوعات و مسائل اجتماعی و فرهنگی
3- بررسی و تحلیل اخبار، گزارش‌ها، پدیده‌ها، وقایع مهم اجتماعی و فرهنگی کشور مرتبط با دستگاه قضایی
4- ایجاد بانک اطلاعات در موضوعات اجتماعی و فرهنگی مرتبط با دستگاه قضایی
5- بررسی و سنجش افکار عمومی و نگرش اقشار مختلف مردم به ویژه نخبگان و گروه‌های مرتبط با دستگاه قضایی در خصوص موضوعات در این زمینه و مشکلات اجتماعی و فرهنگی عملکرد دستگاه قضایی
6- بررسی مسائل حقوقی ویژه زنان و فراهم نمودن زمینه‌های مناسب جهت احقاق حقوق بانوان و اطفال بزه‌دیده در مراجع قضایی
7- تهیه گزارش از وضعیت جرائم زنان و ارائه راههای پیشگیری
ادامه دارد...
